Sida aynu ka soo xiganay Bloomberg, dhoofinta xoolaha Soomaaliya ayaa kor u kacaysa, iyadoo ay sabab u tahay hoos u dhaca tartanka kaga imaan jiray Australia iyo Suudaan, arrintaas oo gacan ka geysan karta in dhoofinta xoolaha dalka ay gaarto in ka badan $1 bilyan sanadkan.
Dalkaan ku yaalla Geeska Afrika ee Soomaaliya ayaa arkay dakhliga uu ka helo dhoofinta xoolaha oo kor u kacay laga bilaabo $523 milyan sanadkii 2021 ilaa $974 milyan sanadkii hore, sida ay sheegayaan xogaha dowladda. Isbeddelkaas kororka ahna waxa la filayaa inuu sii socdo.
“Kororkaasi wuxuu ka yimid laba sababood oo waaweyn, tan hore waa in Suudaan, oo mar ahayd dal weyn oo dhoofiya xoolaha, ay haatan ku jirto dagaal sokeeye. Midda labaadna waa in Australia, oo ahayd mid kale oo muhiim u ahayd wadamada Gacanka, ay hoos u dhigtay dhoofinta,” ayuu yiri Qaasim Cabdi Moallim, agaasimaha caafimaadka xoolaha ee Wasaaradda Xoolaha Soomaaliya.
“Tani waxay Soomaaliya u saamaxday inay ka faa’iidaysato xaaladda, una dardar geliso dhoofinta xoolaha.” Wuxuu intaas ku daray in masaafada dhow ee ay Soomaaliya u jirto suqyada muhiimka ah ee Gacanka, oo ay ku jiraan Isutagga Imaaraadka Carabta (UAE) iyo Sacuudi Carabiya, ay sidoo kale u shaqeysay faa’iido ahaan.
Ganacsiga xoolaha nool ee Australia ayaa si weyn hoos ugu dhacay sannadihii la soo dhaafay, iyadoo waddanku ku socdo qorshe uu ku joojinayo gebi ahaan dhoofinta idaha badda la mariyo marka la gaaro May 2028.
Australia waxay dhoofisay 652,000 neef sanadkii 2022–2023, halka labaatan sano ka hor tiradaasi ay ahayd 5.9 milyan, sida ay sheegayaan xogaha dowladda.
Soomaaliya ayaa sheegtay inay gacanta ku dhigtay qayb ballaaran oo ka mid ah suuqyadii Gacanka ee horay u adeegsan jiray Suudaan, halkaas oo laba sano oo dagaal sokeeye ah uu si weyn u burburiyay dhaqaalaha dalkaas.
Warbixin uu soo saaray Sudan Transparency and Policy Tracker ayaa tilmaamaysa in Sacuudi Carabiya keliya ay sanadkii 2023, markii dagaalka uu qarxay, ka iibsatay xoolo nool oo qiimahoodu gaarayo $715 milyan.
Iyadoo ay Soomaaliya muddada dheer la daalaa dhaceyso qalalaaso siyaasadeed iyo amni oo soo jiitamayay in ka badan soddon sano, haddana dalka waxaa ku nool 57 milyan oo xoolo ah, sida uu sheegay Wasiirka Beeraha Maxamed Cabdi Xayir.
Soomaaliya waxay sanad kasta u dhoofisaa dalalka Bariga Dhexe inta u dhaxaysa afar ilaa lix milyan oo neef xoolo ah.
Xoolaha nool ayaa noqday badeecadda ugu muhiimsan ee dalka laga dhoofiyaa, inkasta oo ay weli jiraan dagaal iyo abaaro soo noqnoqda. Dakhliga la filayo sanadkan oo gaaraya $1 bilyan ayaa ka badan dakhliga gudaha ee dowladda oo lagu qiyaasay $430 milyan, sida ay sheegtay Wasaaradda Maaliyadda.
Guud ahaan, miisaaniyadda dalka sanadkan waxaa lagu sheegay $1.36 bilyan, taas oo inta badan lagu maalgaliyo lacagaha deeqaha caalamiga ah.